Μόλις ενημερώθηκα με ευχαρίστηση ότι τα κινηματογραφικά σεμινάρια που διοργανώνει ο φίλος και συνάδελφος Χρήστος Μήτσης, στο πλαίσιο του πολιτιστικού οργανισμού «Ανοιχτή Τέχνη» στο Σύνταγμα, φέτος γιορτάζουν τα δέκατά τους γενέθλια. Ο Χρήστος, κριτικός κινηματογράφου στο περιοδικό «Αθηνόραμα», ξεκίνησε αυτή τη σειρά με σκοπό να προσφέρει μια προσβάσιμη αναδρομή στην ιστορία του κινηματογράφου, συνδυάζοντας την οπτική των ιστορικών, των κοινωνιολόγων και των σινεφίλ με τη ματιά ενός αυστηρού κριτικού.
Στα σεμινάριά του, ο Μήτσης εξερευνά το έργο εμβληματικών σκηνοθετών, όπως ο Γκρίτς Λανγκ (Μετρόπολις), ο Αλφρεντ Χίτσκοκ (Ψυχώ), ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν (Περσόνα), ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ (Το κουρδιστό πορτοκάλι), ο Ορσον Γουέλς (Ο Πολίτης Κέιν), ο Ρομάν Πολάνσκι (Το μωρό της Ρόζμαρι) και ο Μικελάντζελο Αντονιόνι (Blow up). Αυτοί οι σκηνοθέτες είναι θεμέλιοι λίθοι της 7ης Τέχνης και τα έργα τους θεωρούνται αναφορές για τις επόμενες γενιές δημιουργών.
Ωστόσο, διάβασα την ανακοίνωση των σεμιναρίων και αναλογίστηκα αν η επιλογή αυτών των δημιουργών έχει πραγματικά νόημα. Ένα περιστατικό που μου αφηγήθηκε ένας φίλος, που είναι σκηνοθέτης και διδάσκει κινηματογράφο, με έκανε να σκεφτώ σοβαρά το θέμα. Ο φίλος αυτός, ας τον λέμε «Χ», είχε επιλέξει ταινίες ενός σπουδαίου ευρωπαίου σκηνοθέτη από τη δεκαετία του 1970, αλλά οι μαθητές του εξέφρασαν δυσαρέσκεια λόγω της θεματολογίας τους, την οποία βρήκαν «μη πολιτικά ορθή». Μάλιστα, η δυσαρέσκειά τους μεταφέρθηκε στη διεύθυνση της σχολής.
Όταν ο φίλος μου διηγήθηκε αυτή την ιστορία, δεν ήξερα αν έπρεπε να γελάσω ή να κλάψω. Παρά την απογοήτευση που ένιωσα, το περιστατικό μού επαλήθευσε τις ανησυχίες μου. Αργότερα, όταν μια ελληνική εταιρεία διανομής επανέφερε μία ταινία του ιδίου σκηνοθέτη, που θεωρείται κλασική, συνειδητοποίησα την αντίφαση της κατάστασης. Αυτή η ταινία, την οποία ο «Χ» στο παρελθόν είχε σερβίρει ως καθοριστική, φαινόταν πλέον «απαγορευμένη» λόγω της νεολαίας των μαθητών του.
Αυτό με οδήγησε σε βαθύτερες σκέψεις σχετικά με την έννοια της ηθικής κάθε εποχής και την επίδραση της στα καλλιτεχνικά έργα. Η Ιστορία είναι αναμφισβήτητη, ενώ η ηθική μάς συνδέει με το παρόν, υπόκειται όμως σε αλλαγές, όπως συμβαίνει με τη μόδα. Αν επιλέξουμε να σβήσουμε γεγονότα από το παρελθόν επειδή δεν συμβαδίζουν με τη σύγχρονη ηθική, τότε απλώς κινδυνεύουμε να χαθούμε στο παρελθόν.
Προβληματίστηκα επίσης για την ηθική διάσταση στη χρήση της γλώσσας στον κινηματογράφο. Συνάντησα πρόσφατα τη συζήτηση που έγινε στις ΗΠΑ σχετικά με τη λέξη «nigger» στην κλασική ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος» (1939). Ορισμένοι ζήτησαν να αφαιρεθεί ή να αντικατασταθεί με μια πιο «ηθικά αποδεκτή» λέξη. Αλλά, να παραβλέπουμε την ιστορική πραγματικότητα δεν είναι ανήθικο; Τέτοιες αποφάσεις ενδέχεται να αλλοιώσουν την πραγματικότητα και την τέχνη.
Η κοινή λογική υπαγορεύει να γνωρίζουμε την Ιστορία και να απορρίπτουμε ό,τι δεν μας ταιριάζει, ενώ η καλλιτεχνική ελευθερία είναι θεμελιώδης. Οι μαθητές του φίλου μου θα πρέπει να αναλογιστούν ότι η άρνησή τους να αποδεχτούν έργα τέχνης λόγω του περιεχομένου τους μπορεί να τους εγκλωβίσει σε μία μορφή καλλιτεχνικής ανελευθερίας. Μόνο όταν νιώθουν ελεύθεροι μπορούν πραγματικά να εκφραστούν ως καλλιτέχνες.
Πηγή: tanea.gr
